مفاهیم گردشگری سلامت
در حال حاضر گردشگری به عنوان یکی از بزرگترین و متنوع ترین صنایع دنیا مطرح می باشد و رشد سریع آن تغییرات اجتماعی و اقتصادی فراوانی را به دنبال داشته است.(تقوی، 1388: 159) صنعت گردشگری بعد از صنعت نفت و خودرو به عنوان صنعتی پیشتاز و پویا در کشورهای توسعه یافته می باشد و سهم بسزایی در کسب درآمد، تولید ناخالص ملی و اشتغال زایی دارد.
صنعت گردشگری پس از صنعت نفت و خودرو، سومین صنعت بزرگ جهان به شمار می آید. این صنعت در گردش مالی کشورها، جایگاه ویژه ای دارد و در آینده به حتم یکی از صنایع نخست جهان خواهد بود. سالهای قبل، مراکز گردشگری شکلی عمومی داشت . با گذر زمان و پیشرفت این صنعت، کم کم زیر شاخه های فراوانی چون گردشگری شهری، گردشگری روستایی، گردشگری فرهنگی، گردشگری الکترونیکی و مجازی ، گردشگری غذا، گردشگری فضایی ، ماجراجویانه ،گردشگری نوستالوژیک وگردشگری سلامت و... به آن اضافه شد.
به همین دلیل سازمان های دست اندر کار در کشورهای علاقه مند به توسعه گردشگری ، توجه خود را به این بخش از صنعت توریسم جلب و برای آن برنامه ریزی می کنند (رجایی، همکاران، 1390)
گردشگری سلامت، نوعی از گردشگری است که به منظور حفظ، بهبود و حصول مجدد سلامت جسمی و ذهنی فرد به مدتی بیش از 24 ساعت و کمتر از یک سال صورت می گیرد.

سازمان جهانی گردشگری (WTO) به طور خاص گردشگری سلامت را چنین تعریف می کند: استفاده از خدماتی که به بهبود یا افزایش سلامتی و افزایش روحیه فرد (با استفاده از آبهای معدنی،آب و هوا یا مداخلات پزشکی) منجر می شود و در مکانی خارج از محل سکونت فرد بیش از 24 ساعت است به طول می انجامد. گردشگری سلامت شامل زیر مجموعه های متنوعی مانند گردشگری درمانی طبیعی، مراقبت و نقاهت، درمان های غیر متعارف، درمان های پزشکی ، جراحی، کلینیکی، تشخیصی، جراحی بیمارستانی، طب سوزنی، انرژی درمانی ، یوگا، مدیتیشن و گردشگری پیشگیرانه است.
امروزه تفکر سیاحت و درمان با هم جایگاه ویژه ای نزد مردم و مسئولین کشوری پیدا کرده است و تقریبا اکثریت قریب به اتفاق بیماران ترجیح میدهند که به جای پرداخت هزینه های سنگین در کشورهای غربی، بخش کوچکی از آن را در یک کشور ارزانتر صرف درمان کرده و در همان زمان بتوانند با صرف بقیه پول از امکانات طبیعی و گردشگری از منطقه بهره ببرند.
رشد جهانی در گردش بیماران و متخصصان بهداشت و همچنین فناوری پزشکی، بودجه، سرمایه و رژیم های نظارتی در مرزهای ملی موجب ایجاد الگوهای جدید مصرف و تولید خدمات درمانی در طی دهه های اخیر شده است. عنصر جدید قابل توجهی از تجارت در حال رشد در مراقبت های بهداشتی، حرکت بیماران در مرزها را در پی دستیابی به خدمات درمانی و پزشکی در بر گرفته است. پدیده ای که معمولاً "گردشگری سلامت" خوانده می شود.
عواملي همچون تغيير در ارزشهاي مصرف کنندگان، تغييرات سازندگي، مسن تر شدن جمعيت اقتضائات سيستم خدمات بهداشتي را مي توان عوامل اصلي ظهور گردشگري سلامت دانست. مجموعه اين عوامل موجب گرديده اند تا گردشگري سلامت در حال حاضر در زمره رو به رشدترين انواع گردشگري محسوب شود.

بازار گردشگری سلامت به عنوان یکی از صنایع درآمدزا و رقابتی در دنیا مطرح شده و از حوزه های نوین گردشگری پیشرفته است. در سطح کلان ، دولت ها علاقه مند به بهره مندی از مزایای اقتصادی ناشی از این صنعت هستند . رقابت فزاینده ای میان کشورهای مختلف به ویژه کشورهای در حال توسعه آسیایی برای جذب گردشگران سلامت آغاز شده است.(2007,Hrrick MD)
از سوی دیگر گردشگری سلامت در کشورهای در حال توسعه نیز رونق بیشتری یافته است. جهانی شدن و آزادسازی تجارت در حوزه خدمات سلامت، بستر رشد سریع این نوع گردشگری شد. (2005,Garcia Altes A)

طبیعت درمانی با شاخه ها و منابع فراوان در درمان و پیشگیری بسیاری از بیماری های جسمی و روحی تاثیر گذار است.
غالب کشورهای دنیا با توجه به این موضوع سعی در احداث و یا شبیه سازی جاذبه های طبیعی جهت بهره مندی از توریسم سلامت دارند در حالی که کشور ما دارای منابع خدادادی و عظیم طبیعی در این حوزه می باشد لذا نیاز به مطالعه و پژوهش در این باب کاملا محسوس است.

گردشگری سلامت اگر به عنوان یک اولویت هم در نظر گرفته شود، ایران می تواند بالقوه از خارج شدن ارز و نیروی انسانی به دیگر کشورها جلوگیری نماید. گردشگری سلامت در کشور ما موضوعی بین دستگاهی است به گونه ای که وزارت میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور، وزارت امور خارجه و وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی از جمله دستگاه هایی هستند که در گسترش این امر دخیل هستند.

کشور ایران ضمن برخورداری از مواهب طبیعی و خدادادی، در میان کشورهای منطقه از پتانسیل پزشکی و تجهیزات مناسبی نیز برخوردار است . لذا شناخت این مواهب و پی ریزی برنامه های متنوع حاصل از مطالعات توان سنجی و نیاز سنجی در راستای بهره مندی از این مقوله، کاملا محسوس می باشد.

ایران به سبب موقعیت جغرافیایی ، بازرگانی و علمی با داشتن مردمان میهماندوست و مهربان و میراث غنی فرهنگی و تاریخی از قدیم برای مسافران و گردشگران جهان جاذبه ای ویژه داشته است. بر مبنای نوشته های گزنفونو هرودوت، بازرگانان یونانی و رومی برای دادوستد و گردش به ایران رفت وآمد داشتند. ایران اسلامی را گردشگرانی مانند ابن حوقل، یاقوت حموی و ابن بطوطه از جهان عرب بازدید کردند که شرح مشاهدات خود را از طبیعت و اوضاع مردم ایران در آثاری مانند صوره الارض، معجم البلدان و .. آورده اند. معروف ترین گردشگران اروپایی که به ایران آمده اند و در مورد ایران و مردمش سفرنامه نوشتنه اند، ژان شاردن فرانسوی، پیتردلاواله ایتالیایی، مارکوپولوی ونیزی و تاورنیه فرانسوی هستند.(محلاتی، 1380 ص 279) 

ایران امروز برای همگام بودن با بازار رقابتی گردشگری، نیاز به متنوع سازی خدمات گردشگری دارد.
با توجه به پیشرفت چشمگیر ایران در خدمات درمانی، پزشکی، می توان با تلفیق این علم با خدمات متنوع گردشگری از مزایای ورود گردشگران سلامت به کشور بهره برد.